Liegt Belgien wirklich im Zentrum Europas? Sind die Belgier Weltbürger im Sinne Stefan Zweigs?
La Belgique se trouve-t-elle vraiment au centre de l'Europe? Les belges sont-ils de vrais citoyens du monde dans le sens de Stefan Zweig?
Ligt België echt in het centrum van Europa? Zijn de Belgen wereldburgers zoals Stefan Zweig het benoemde?
Ein Artikel von Luc Van Doorslaer aus De Standaard (22/02/2012) zu den Deutschkenntnissen in Flandern.
Un article de Luc Van Doorslaer dans De Standaard (22/02/2012) sur la connaissance de l'allemand en Flandre.
Een artikel van Luc Van Doorslaer in De Standaard (22/02/2012) over de kennis van het Duits in Vlaanderen.
Wereldburger of Belgiëburger?
Niet Frans, niet Engels, maar Duits is Europa's eerste taal
"Ja, het is waar, het Frans van de gemiddelde Vlaming gaat erop achteruit ten voordele van het Engels. Maar ontbreekt in die vergelijking geen derde element? Kijk eens naar het oosten, zegt LUC VAN DOORSLAER: daar, 100 miljoen Duitstaligen!
Een wereldburger, wat is dat eigenlijk? Iemand die op alle exotische bestemmingen ter wereld vakanties in resorts heeft doorgebracht, is dat een wereldburger? Iemand die een jaar lang een wereldreis maakt en daarbij honderd boeken leest zonder veel contact met anderen, is dat een kosmopoliet? Is Laura Dekker een wereldburger?
Een kenmerk dat velen ongetwijfeld associëren met wereldburgerschap, is talenkennis. In die zin heb ik veel sympathie voor het motto van de Olympiade Frans: 'Word wereldburger, leer de taal van je buren' (DS 20 februari). Maar tegelijkertijd denkt mijn kritische zelf ook: tiens, staan op het Europese vasteland niet net de Franstaligen (samen met de Spaanstaligen) bekend om hun bijzonder beperkte kennis van andere talen? Hoe moet dat dan, wereldburger worden via een taalgebied dat zo sterk op zichzelf gericht is? Opent zoiets een kijk op de wereld, of enkel op de Franstalige wereld? Word je zo wereldburger, of eerder Fransburger?
Tweede bedenking bij het motto: de 'buren' waarvan sprake, blijken bij nader inzien enkel onze Franstalige landgenoten te zijn. Laat ik duidelijk zijn: ik heb een groot respect voor wat grondlegger Willy Clijsters de voorbije decennia gepresteerd heeft, maar is zo'n beperkte Belgische invalshoek nog van deze eeuw? Ik ga volmondig akkoord met het principe van goed nabuurschap. Als er één principe is dat onze vermolmde nationale categorieën van de 19de eeuw kan moderniseren, is het goed nabuurschap. Maar kunnen we dan even verder kijken dan die nationale grenzen? En niet alleen naar het zuiden, maar ook in andere windrichtingen?
Talige machtsverhoudingen
Het Nederlandse taalgebied kan zijn geografische geluk niet op: zijn buren zijn net de drie grootste talen van de EU (voor het Engels met een stukje zee ertussen). Nergens anders is het principe van goed nabuurschap qua talenkennis zo makkelijk in te vullen als bij ons. De EU heeft als streefdoel dat elke burger naast zijn moedertaal nog twee andere EU-talen kent. Als wij dus willen excelleren in talenkennis (maar willen we dat nog?), dan moeten we ons onderscheiden door kennis van een derde vreemde taal bij een relevant deel van de bevolking. Vlaamse zelfgenoegzaamheid is hierbij ongepast, want we zijn daar op dit moment erg ver van verwijderd: Vlaamse jongeren kennen Engels van de populaire cultuur, maar niet grondig. De kennis van het Frans gaat er zienderogen op achteruit. Jongeren met kennis van het Duits zijn stilaan toe aan het statuut van beschermde diersoort.
Vooral dat laatste is, als je het objectiveert, bijzonder opmerkelijk. Dat valt des te meer op als je kijkt naar de economische argumenten van de Olympiade Frans. Jawel, Frankrijk is een belangrijke handelspartner, maar dat argument geldt natuurlijk in overtreffende trap voor Duitsland, veruit de belangrijkste handelspartner en de belangrijkste Europese economie. Er is de macht van het getal: er leven in de EU bijna 100 miljoen Duitstaligen, dat is de helft meer dan Engels- of Franstaligen. Drie keer zoveel als Spaanstaligen. Maar er zijn niet enkel economische argumenten. Nederlands is de taal die het nauwst verwant is met Duits. Nederlandstaligen kunnen dus ontzettend ver geraken in die taal. Nederlanders weten dat ook en maken er volop gebruik van. Vlaanderen worstelt zozeer met zijn België-inbedding en zijn eenzijdig zuidelijke oriëntatie, dat het die taalkundige troef totaal ongebruikt laat.
Illusies
Er bestaan eigenlijk twee grote illusies die we voor onszelf graag in stand houden. De eerste is dat we veel vreemde talen kennen. De tweede is dat België nog altijd in het centrum van Europa ligt (zoals je nog heel vaak hoort beweren). Eén blik op de EU-kaart volstaat om dat te ontmaskeren. België ligt aan de rand van Europa, de oostelijke uitbreiding van de EU is nog altijd niet helemaal in onze geesten doorgedrongen. Niet toevallig ligt het geografische centrum van de EU in Duitsland. Maar wij volharden in een twintigste-eeuwse kijk op de Europese machtsverhoudingen en leven met onze rug naar het oosten. Terwijl het oosten, en dus onvermijdelijk Duitsland, de poort opent naar het grootste deel van Europa.
Eén voorbeeldje: uit onderzoek blijkt dat vrijwel al onze Vlaamse media veel meer aandacht besteden aan Frankrijk dan aan Duitsland. Dat heeft onder meer te maken met het nog veelvuldige gebruik van het Franse persbureau. Maar onze inschatting van het Frans heeft ook te maken met de mentale vertekening die Brussel veroorzaakt. Als vrijwel alle opiniemakers (journalisten, politici, ambtenarenin een hoofdzakelijk Franstalige stad werken, gaan ze het belang van die taal overmatig inschatten. Dat is menselijk, maar het kan geen kwaad daar af en toe op te wijzen. Frans is uiteraard een belangrijke taal, maar een fixatie is nooit gezond. Daar staat best wat geestesverruimende relativering tegenover: als je vanuit de grootste stad van Vlaanderen 20 kilometer naar het noorden rijdt, is Frans een exotisch fenomeen. Is het dan niet voorbijgestreefd om de onderwijsdiscussie zwart-wit te reduceren tot Engels versus Frans?
Misschien is het in de 21ste eeuw de hoogste tijd om ons beperkte Belgisch-nationale perspectief om te ruilen voor een Europees? Om alvast Europese in plaats van alleen maar Belgiëburgers te worden? En dus: omdat het de derde taal van Europa is, stuur ik mijn kinderen op Franse taalvakantie. Maar niet alleen Franse."
Een kenmerk dat velen ongetwijfeld associëren met wereldburgerschap, is talenkennis. In die zin heb ik veel sympathie voor het motto van de Olympiade Frans: 'Word wereldburger, leer de taal van je buren' (DS 20 februari). Maar tegelijkertijd denkt mijn kritische zelf ook: tiens, staan op het Europese vasteland niet net de Franstaligen (samen met de Spaanstaligen) bekend om hun bijzonder beperkte kennis van andere talen? Hoe moet dat dan, wereldburger worden via een taalgebied dat zo sterk op zichzelf gericht is? Opent zoiets een kijk op de wereld, of enkel op de Franstalige wereld? Word je zo wereldburger, of eerder Fransburger?
Tweede bedenking bij het motto: de 'buren' waarvan sprake, blijken bij nader inzien enkel onze Franstalige landgenoten te zijn. Laat ik duidelijk zijn: ik heb een groot respect voor wat grondlegger Willy Clijsters de voorbije decennia gepresteerd heeft, maar is zo'n beperkte Belgische invalshoek nog van deze eeuw? Ik ga volmondig akkoord met het principe van goed nabuurschap. Als er één principe is dat onze vermolmde nationale categorieën van de 19de eeuw kan moderniseren, is het goed nabuurschap. Maar kunnen we dan even verder kijken dan die nationale grenzen? En niet alleen naar het zuiden, maar ook in andere windrichtingen?
Talige machtsverhoudingen
Het Nederlandse taalgebied kan zijn geografische geluk niet op: zijn buren zijn net de drie grootste talen van de EU (voor het Engels met een stukje zee ertussen). Nergens anders is het principe van goed nabuurschap qua talenkennis zo makkelijk in te vullen als bij ons. De EU heeft als streefdoel dat elke burger naast zijn moedertaal nog twee andere EU-talen kent. Als wij dus willen excelleren in talenkennis (maar willen we dat nog?), dan moeten we ons onderscheiden door kennis van een derde vreemde taal bij een relevant deel van de bevolking. Vlaamse zelfgenoegzaamheid is hierbij ongepast, want we zijn daar op dit moment erg ver van verwijderd: Vlaamse jongeren kennen Engels van de populaire cultuur, maar niet grondig. De kennis van het Frans gaat er zienderogen op achteruit. Jongeren met kennis van het Duits zijn stilaan toe aan het statuut van beschermde diersoort.
Vooral dat laatste is, als je het objectiveert, bijzonder opmerkelijk. Dat valt des te meer op als je kijkt naar de economische argumenten van de Olympiade Frans. Jawel, Frankrijk is een belangrijke handelspartner, maar dat argument geldt natuurlijk in overtreffende trap voor Duitsland, veruit de belangrijkste handelspartner en de belangrijkste Europese economie. Er is de macht van het getal: er leven in de EU bijna 100 miljoen Duitstaligen, dat is de helft meer dan Engels- of Franstaligen. Drie keer zoveel als Spaanstaligen. Maar er zijn niet enkel economische argumenten. Nederlands is de taal die het nauwst verwant is met Duits. Nederlandstaligen kunnen dus ontzettend ver geraken in die taal. Nederlanders weten dat ook en maken er volop gebruik van. Vlaanderen worstelt zozeer met zijn België-inbedding en zijn eenzijdig zuidelijke oriëntatie, dat het die taalkundige troef totaal ongebruikt laat.
Illusies
Er bestaan eigenlijk twee grote illusies die we voor onszelf graag in stand houden. De eerste is dat we veel vreemde talen kennen. De tweede is dat België nog altijd in het centrum van Europa ligt (zoals je nog heel vaak hoort beweren). Eén blik op de EU-kaart volstaat om dat te ontmaskeren. België ligt aan de rand van Europa, de oostelijke uitbreiding van de EU is nog altijd niet helemaal in onze geesten doorgedrongen. Niet toevallig ligt het geografische centrum van de EU in Duitsland. Maar wij volharden in een twintigste-eeuwse kijk op de Europese machtsverhoudingen en leven met onze rug naar het oosten. Terwijl het oosten, en dus onvermijdelijk Duitsland, de poort opent naar het grootste deel van Europa.
Eén voorbeeldje: uit onderzoek blijkt dat vrijwel al onze Vlaamse media veel meer aandacht besteden aan Frankrijk dan aan Duitsland. Dat heeft onder meer te maken met het nog veelvuldige gebruik van het Franse persbureau. Maar onze inschatting van het Frans heeft ook te maken met de mentale vertekening die Brussel veroorzaakt. Als vrijwel alle opiniemakers (journalisten, politici, ambtenarenin een hoofdzakelijk Franstalige stad werken, gaan ze het belang van die taal overmatig inschatten. Dat is menselijk, maar het kan geen kwaad daar af en toe op te wijzen. Frans is uiteraard een belangrijke taal, maar een fixatie is nooit gezond. Daar staat best wat geestesverruimende relativering tegenover: als je vanuit de grootste stad van Vlaanderen 20 kilometer naar het noorden rijdt, is Frans een exotisch fenomeen. Is het dan niet voorbijgestreefd om de onderwijsdiscussie zwart-wit te reduceren tot Engels versus Frans?
Misschien is het in de 21ste eeuw de hoogste tijd om ons beperkte Belgisch-nationale perspectief om te ruilen voor een Europees? Om alvast Europese in plaats van alleen maar Belgiëburgers te worden? En dus: omdat het de derde taal van Europa is, stuur ik mijn kinderen op Franse taalvakantie. Maar niet alleen Franse."
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen